Margaret Atwood – Opowieść podręcznej

   Przed parunastoma latami miałem „fazę” na książki, które opisywały różne utopijne systemy państw. Wyszukiwałem różnych tytułów, od platońskiego „Państwa”, po… no właśnie, po tę książkę. Ponieważ czasy mamy takie, jakie mamy, to wszystko, co dzieję się zarówno u nas, jak i na całym świecie optymizmem raczej nie napawa, warto znów sięgać po te książki. Może jak trochę więcej osób je przeczyta, jak poczuje na skórze dreszcze, dojdzie do opamiętania się i zakwitnie potrzeba wolności (ograniczonej, bo zawsze w pewien sposób ograniczona być musi), ale wolności… Utopia? Pewnie tak. Ale bez niej, bez marzeń i nadziei ciężko jest żyć.

   Kiedy pierwszy raz czytałem „Opowieść podręcznej” wypożyczyłem tę książkę w bibliotece. Ostatnio udało mi się ją kupić za jakieś drobne pieniądze w jednym z marketów. Z jednej strony to straszne, że książki kupuje się w cenie cebuli w markecie, z drugiej taka sytuacja stwarza jakąś szansę na to, że ktoś tę książkę kupi, gdy porówna jej cenę z innymi towarami. To przecież ledwo dwa i pół piwa, czy tyle samo czekolad. Cena ta suma, skutek „połknięcia” książki może okazać się dużo większy i ważniejszy od konsumpcji na przykład alkoholu, czy słodyczy. Utopia? Pewnie tak, ale cóż mi pozostało…

   „Opowieść podręcznej” to książka przerażająca, chociaż napisana bardzo grzecznym, wręcz delikatnym językiem. Tu nie ma przerażających opisów znęcania się fizycznego nad ludźmi (z niewielkimi wyjątkami), krew nie leje się wiadrami, słów wulgarnych też raczej nie uświadczymy. Tu wszystko odbywa się powoli, spokojnie. Wszystko, co czytamy to rodzaj dziennika owej „podręcznej”. Kobiety skazanej na bycie… pod ręką, której – poza wykonywaniem różnych prac – najważniejszym zadaniem jest urodzenie dziecka. Ale nie będzie to dziecko dla niej samej. To ma być dziecko urodzone zamiast innej kobiety, dla jej pani, która z racji wieku lub określonej choroby sama dziecka mieć nie może.

   Nie wiemy, gdzie i kiedy powstało państwo, w którym przyszło żyć podręcznej. Wszystko wskazuje na USA po jakichś wojnach. Państwem rządzą wojskowi, którzy wprowadzili krwawy, wymagający reżim, którzy bez litości pozbywają się wszystkich, którzy mogliby w jakikolwiek zagrozić ich władzy, którzy w jakikolwiek sposób próbują nie zgadzać się z panującym w państwie systemem. A system to szczególny, oparty w znacznej mierze na określonej państwowej religii. Kwestie postępowania, uległości, wiary, moralności pojawiają się na ustach rządzących, na ustach ich popleczników bez przerwy, wszystko jest podporządkowane pismu, wszyscy „obywatele” podzieleni są na odpowiednie grupy, który różnią się od siebie strojem, możliwościami oraz wykonywanymi zadaniami.

   Szczególna rola przypada w tym specyficznym państwie kobietom. One też są poszeregowane, pogrupowane, nie mają właściwie żadnych praw, nie mają też żadnych szans, by w jakikolwiek sposób zmienić swoją pozycję. Oczywiście istnieją takie, ale tylko w  przypadku, gdy to ma być pogorszenie dotychczasowej pozycji. Jedną opcją jest śmierć, drugą zesłanie do obozu pracy, do miejsca, w którym już w ogóle przestaje się być człowiekiem.

   Nie muszę zapewne wspominać, że to wszystko, co obowiązuje „wszystkich”, co obowiązuje „na zewnątrz”, nie dotyczy wybrańców, twórców tego państwa, jego zarządzających. Oni mogą więcej, mogą inaczej, mogą szafować górnolotnymi sformułowaniami, dbać o porządek i morale społeczeństwa, zaś sami… Wszyscy dobrze wiemy, jak to wygląda. Tak było, jest i pewnie będzie.

   Jak zawsze w takim zamkniętym, totalitarnym państwie rodzą się drobne bunty, rodzi się specyficzny ruch oporu, ale też ludzie próbują w tej uniformizacji odnaleźć trochę siebie. Próbują dostrzec piękno, doceniają drobne radości np. w postaci papierosa, ale też szukają dotyku, miłości i przyjaźni. I ryzykują dla tych paru chwil, czasami nawet życiem.

   „Opowieść podręcznej” jest książką, którą powinien przeczytać każdy. Bo pomoże otworzyć oczy. Bo pokaże, jak system traktuje ludzi, zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Jak ich upadla, uprzedmiotowia. I niech się nikomu nie wydaje, że jego to nie spotka, że się obroni, że da sobie radę. Jeśli nawet, to przez chwilę. Bo system zniszczy wszystko i wszystkich. Uczcie się historii, wyciągajcie wnioski. Naprawdę warto!

Ray

METRYCZKA:
Autor: Margaret Atwood
Tytuł: Opowieść podręcznej
Tytuł oryginalny: The Handmaid’s Tale
Państwo: Kanada
Tłumaczenie: Zofia Uhrynowska-Hanasz
Wydawnictwo: Wielka Litera
Miejsce wydania: Warszawa
Rok wydania: 2017
Stron: 369